Dizartri, merkezi sinir sistemi veya çevresel sinir sistemi ya da her iki sistemin hasarı sonucunda konuşmayı kontrol eden kas kontrolünde anormallik, koordinasyon bozukluğu ile karakterize paralizi sonucu konuşmanın anlaşılabilirlik özelliğinin sınırlandığı bir motor konuşma bozukluğudur.
Sinir sistemindeki farklı hasarlı bölge yerleri farklı dizartri tiplerini oluşturur.
Konuşma, “solunum, sesletim, fonasyon, rezonans ve prozodi” olmak üzere beş bileşenden oluşmaktadır.
Hastalık veya hasara bağlı olarak konuşmayı işlemleme sürecinde ortaya çıkan motor planlamanın veya konuşma bileşenlerinden bir/birkaçının etkilenmesi durumunda ortaya çıkan sorun motor konuşma bozukluğu olarak adlandırılmaktadır.
Dizartri Nedir?
Dizartri, konuşma düzeneğini kontrol eden kas kontrolünde anormallik, koordinasyon bozukluğu, paralizi ya da zayıflık sonucu konuşmanın solunum, sesleme, rezonans, sesletim ve prozodik özelliklerinin etkilendiği; dolayısıyla anlaşılabilirliğin sınırlandığı bir motor konuşma bozukluğudur.
Dizartri, yüzünüzde, ağzınızda veya solunum sisteminizde konuşma üretimi için kullanılan kasları koordine edemediğinizde veya kontrol edemediğinizde olur. Dizartrinin kaynağı genellikle beyin hasarı veya felç gibi nörolojik bir durumdur.
Dizartrili bireyler normal sesler çıkarmak için kullanılan kasları kontrol etmekte zorlanırlar. Bu bozukluk, konuşmanın birçok yönünü etkileyebilir.
Sesleri doğru telaffuz etme veya normal ses seviyesinde konuşma becerileri kaybedilebilir. Konuşma hızı ve konuşma tonunu ayarlamakta zorluk yaşayabilirler.
- Dizartri, afazi gibi bir dil bozukluğu değildir.
- Dizartri, demans gibi bir bilişsel bozukluk değildir.
- Dizartri, anatomik bir anomaliden kaynaklı bir bozukluk değildir.
Dizartri;
- Gelişimsel (SP)
- İyileşen
- Kötüye doğru giden
- Stabil/Durağan
- Dejeneratif (ALS) olabilir.



Dizartri Belirtileri
Dizartri ve Apraksi Arasındaki Farklar
- Dizartrinin sebebi kas zayıflığı, paralizi ya da koordinasyonsuzluktur. Aprakside ise sebep motor planlama eksikliğidir.
- Dizartride disfajinin varlığı söz konusu iken aprakside disfaji görülmez.
- Dizartride görülen respirasyon, fonasyon ve rezonans problemleri aprakside görülen artikülasyon ve prozodik problemler kadar önemli değildir.
- Dizartride apraksiye kıyasla daha az hata düzeltme denemeleri görülmektedir.
- Aprakside otomatik üretimlerde, önermeli üretimlere göre daha iyi performans görülür.
- Aprakside daha sık ve fazla akıcısızlık gözlemlenir dizartride daha az ve daha değişken akıcısızlık görülür.
Ayırıcı tanı:
- Periferal ya da merkezi sinir sistemi hasarının net/açık kanıtı.
- Hareket örüntülerinin kuvvet/sertlik, hız, oran, denge, tonu ve doğruluğunun bozulmuş olmasıyla ilişkili medikal-nörolojik tanı.
- Dizartri tanısını destekleyen uygun olmayan fonasyon, artikülasyon, prozodi, rezonans ve respirasyonun dahil olduğu konuşma özellikleri.
- İşitsel anlama ve okuma etkilenmez.
Sözcük bulma zorlukları çok fazla yaşanmaz.
- Prozodik problemler belirgin özelliğidir.
- Semptomlar kalıcı.
- Konuşma problemleri baskınken, yazma sorunları aynı baskınlıkta değil.
- Konfabülasyon ( boş konuşma, uydurma konuşma) görülmez.
- inme riski yüksek bireyler
- dejeneratif beyin hastalığının bulunması
- nöromüsküler hastalığın bulunması
- alkol,sigara veya uyuşturucu kullanımı
- sağlıksız kilo
- egzersiz yapmayan bireyler
- kolesterol, doymuş yağ ve tuzu kullanımının kontrolsüz olması
- doktor tarafından reçete edilmeyen ilaçları kullanmak
- şeker hastalığına sahip bireyler
Terapilerle iletişim becerilerini iyileştirmek mümkündür fakat dizartriye sahip bireyin terapiye mümkün olduğunca erken başlaması bu süreçte çok önemlidir.
Dizartri terapisinde genel amaç; hastanın dil kullanımını, konuşma anlaşılırlığını, hızını, süresini, doğallığını, ezgisini ve prosodik özelliklerini yapabildiği en üst düzeye getirerek yaşam boyu iletişim aktivitelerine katılımını sağlamaktır.
Dizarti sinir sisteminde etkilenen bölgenin yeri ve büyüklüğüne göre değişken özellikler gösteren bir motor konuşma bozukluğudur. 7 tip dizartri çeşidi vardır. Dil ve konuşma terapistinin yapacağı değerlendirme seansında belirlenen dizartri çeşidi ve danışan bireyin kişisek özellikleri ve ihtiyaçlarına göre terapi süreci belirlenir.
Terapi sürecinde konuşmanın 5 alt bileşenindeki eksikler belirlenir ve bu eksikler üzerine yoğunlaşılır.
Terapist; konuşmaya yardımcı kasları güçlendirmek, solunum kalitesini arttırmak, fonasyon süresini arttırmak veya ses kalitesini arttırmak gibi hedefler belirler. Eğer dizartri dejeneratif veya ilerleyici bir durumdan kaynaklıysa alternatif iletişim yolları terapiye dahil edilebilir ve bireyin hayatı kolaylaştırılabilir.
Dizartrinin Nedenleri
Uzman Desteği Mi Arıyorsunuz?
Dizartride Ailenin Yaklaşımı Nasıl Olmalı?
- Dizartrili bireylerin alıcı dili etkilenmemektedir bu nedenle sizi rahatlıkla anlayabilirler. Konuşurken yüksek sesli veya düşük hızda konuşmanıza gerek yoktur.
- Dizartrili birey kendisini sosyal yaşamdan soyutlayabilir veya depresyona girebilir bu nedenle yakınları olarak onlarla sık vakit geçirmeli ve iletişim kurulmalıdır.
Dizartri Çeşitleri
Spastik Dizartri
- Yavaş , spazmodik, net olmayan artikülasyon
- Konuşmanın hızla değişen ardışık hareketlerinde zorluk, azalma
- Aşırı ve eşit vurgu
- Hipernazalite
- Gergin, nefesli ses
Flaksid Dizartri
- Yüzeysel-akciğer nefesi, işitilebilir inspirasyon
- Nefesli ses, afoni, sert ses
- Azalmış ya da tekdüze perde ve şiddet
- Kısa sözceler
- Monoton ses
- Hipernazalite, nazal emisyon
- Net olmayan artikülasyon
Hipokinetik Dizartri
- Hızlı, nefesli ses, azalmış vital kapasite
- Nefes başına daha az konuşma
- Motor hareketlerin başlatılmasında zorluk
- Azalmış ya da tekdüze şiddet, perde aralığı ve vurgu
- Net olmayan ünsüzler, tekrarlı fonemler
- Azalmış yutma, ağızda salya birikmesi ve salya akışı da sergilenen belirtiler arasındadır.
Hiperkinetik Dizartri
- İşitilebilir inspirasyon, zorlu ve ani inspirasyon ve ekspirasyon
- Net olmayan artikülasyon, tutarsız artikülasyon hataları
- Hipernazalite
- Gergin-sert ses
Ataksik Dizartri
- Konuşma diğer motor hareketler kadar etkilenmemiştir.
- Net olmayan ve düzensiz/spazmotik konuşma hareketleri
- Aşırı ya da tekdüze vurgu
- Tekrarlayan hareketlerle şekillenmiş net olmayan artikülasyon
Ünilateral Üst Motor Nöron Dizartri
- Net olmayan artikülasyon
- Sert- gergin ses
- Azalmış şiddet, eşit ve aşırı vurgu
- Hipernazalite
Mikst Dizartri
- Mikst dizartriler iki ya da daha fazla dizartrinin kombinasyonudur. Pure dizartrilerin bütün kombinasyonları mümkündür. 2 dizartri türünün kombinasyonu, 3 dizartri türünün kombinasyonuna göre daha yaygındır.
- En yaygın mikst tipler flasid-spastik ve ataksik-spastik türleridir.