Apraksi Nedir?
Bireyler, kendilerinden istenen hareketi veya komutu anlamalarına rağmen hareketi açığa çıkaracak motor planlamayı yapmakta zorluk yaşarlar.
Planlama ve/veya hareket diziliminin uzaysal-zamansal parametrelerini programlamadaki temel bozukluk, konuşma seslerinin üretiminde ve prozodide hatalara sebep oluri (American Speech-Language-Hearing Association [ASHA], 2007).
Aprakside kas güçsüzlüğü, bilişsel işlevlerde bozulmalar, anlamada azalma gibi durumlar gözlenmez.
Apraksi türleri;
- İdeasyonel Apraksi
- İdeomotor Apraksi
- Bukkofasiyal (Oral) Apraksi
- Ekstremite Apraksisi
- Limb-kinetik Apraksi
- Konuşma Apraksisi
Konuşmayla birebir ilişkili olan apraksi türleri; konuşma apraksisi ve oral periferal yapılarla ilişkili olan oral -bukkofasiyal apraksidir.
Apraksi Belirtileri
Konuşma Apraksisi
Konuşma Apraksisinden bahsederken 2 alt türünden söz edilir; Edinilmiş ve Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi’dir.
Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi, gelişimsel konuşma apraksisi olarak da adlandırılmaktadır.
Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi’nin (ÇÇKA) nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte nörolojik kaynağı olan bir konuşma bozukluğudur. Buna ek olarak genetik ve cinsiyet de risk faktörleri arasında yer almaktadır. Yapılan çalışmalar erkek çocuklarında daha fazla görüldüğünü göstermektedir.
Çocukluk çağı apraksisinin ayırıcı tanı kriterlerinde üç karakteristik özellik yer almaktadır. Bunlar;
- Hece veya kelimenin tekrarlı üretiminde tutarsız ünlü ve ünsüz hataları,
- Ses ve hecelerin arasında uzatılmış ve bozulmuş koartikülatör geçişleri
- Etkilenmiş prozodidir (ASHA, 2007).
Çocukluk çağı apraksisi, çocukların bilişsel, sosyal ve psikolojik gelişimini ve akademik başarısını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu etkinin en aza indirilmesi adına, bu çocukların okul öncesi dönemde doğru tanılanması ve çocuklara tanıya uygun bir terapi programı ile müdahale edilmesi gerekmektedir.
Edinilmiş Konuşma Apraksisi konuşma üretimi için gerekli olan motor hareketlerin planlama ve programlamasından sorumlu beyin yapılarının ve sinir yollarının etkilendiği herhangi bir durumda ortaya çıkabilir.
En çok inme, demans, travmatik beyin yaralanması ile birlikte görülmektedir.
Özellikle yetişkinlik döneminde daha çok karşılaşılan bir motor konuşma bozukluğudur.
Edinilmiş konuşma apraksisi olan bireyler sıklıkla hatalı üretimlerinin farkındadırlar ve sıklıkla bunu düzeltme çabası içinde oldukları görülebilir.
Kas gücü, tonus, spastisite, dil ve bilişsel değerlendirme yapılarak hastada dizartri, afazi ya da bilişsel bozukların varlığı ya da yokluğu tanılanır. Konuşma apraksisine eşlik eden diğer apraksi tiplerini belirlemek için ise praksi değerlendirmesi yapılmaktadır.
Nöroloji uzmanı, dil ve konuşma terapisti, gerekli görülmesi halinde ergoterapist bu ekibi oluşturan uzmanlar arasında yer almaktadır.
Apraksi nörolojik kökenli bir bozukluk olduğu için nöroloji uzmanı apraksiye neden olan hasarın tanısını koymaktadır. Nöroloji uzmanı ayrıca ek bir gelişimsel bozukluğunun olup olmadığını, yutma problemi yaşayıp yaşamadığı ve apraksiye ek olarak konuşma yardımcı kaslar da kontrol edilmelidir.
Nörolojik kökenli bir bozukluk olmasının yanı sıra konuşma bozukluğu olmasından dolayı apraksi tanısını dil ve konuşma terapisti koymaktadır.
Değerlendirme sürecinde dil ve konuşma becerilerinin değerlendirmesine ek olarak oral-motor muayene de yapılması gerekmektedir.
Değerlendirme sürecinde gerekli görülmesi dahilinde sensöri-motor, ince ve kaba motor becerileri değerlendirebilecek bir ergoterapist de değerlendirme ekibi içerisinde yer almalıdır.
Detaylı bir değerlendirme bireyin yaşadığı durumu en iyi şekilde açıklamaya yardımcı olur.
Doğru tanılama ve bireye özgü konuşma becerilerinin belirlenmesi doğru terapi yönteminin seçilmesini kolaylaştırmaktadır.
Hedeflenen bilgilere ulaşıldıktan sonra terapi süreci için bireyselleştirilmiş terapi programı planlanır.
Süreci etkileyebilecek faktörler belirlendikten sonra vakanın ihtiyacına yönelik terapi yöntemlerinden uygun olanlarını seçmek çocuğunuzun maksimum fayda sağlayabilmesi açısından yapılmaktadır.
Uygulanacak terapinin temel amacı konuşma için gerekli kas hareketlerinin planlanması ve koordinasyonunu sağlamaktır.
Terapilere ek olarak sürekli pratiklerin yapılması çocuğun öğrendiklerini daha kolay genellemesine yardımcı olacaktır.
Terapi ve yapılacak pratiklerde görsel, işitsel ve dokunsal ipuçların sağlanması öğrenme sürecinin verimliliğini arttıracaktır.
Apraksi görülen çocuklarda yoğunlaştırılmış konuşma terapisi (haftada 3-4 seans) alması önerilmektedir. Bu çocuğunuzun daha hızlı ilerlemesini sağlayacaktır.
Çocuğunuzun ilerlemesine göre terapi seanslarının sıklığı terapistinizin kararı doğrultusunda revize edilebilir. Terapi sürecinde bir diğer önemli nokta da terapi seanslarını aksamamanızdır. Terapist – aile- çocuk işbirliği sayesinde terapi süreciniz olumlu yönde etkilenecektir.
Uzman Desteği Mi Arıyorsunuz?
Aprakside Ailenin Yaklaşımı Nasıl Olmalı?
- Çocuğunuzun konuşmasını iyi bir şekilde gözlemlemeniz gerekmektedir. Sonrasında bireyin yaşadığı apraksi şiddeti durumuna göre iletişim kanallardan birini kullanmanız gerekmektedir.
- Eğer bireyin apraksi şiddeti çok fazla ve iletişim kurmayı engelleyecek bir boyutta ise mutlaka alternatif iletişim yöntemlerini kullanmanız gerekmektedir. Bu yöntemlerin kullanımı için mutlaka bir dil ve konuşma terapistine başvurmalısınız.
- Önemli olan çocuğunuzun ne anlatmak istediğidir. Bundan dolayı çocuğunuzun cümlelerinin uzun veya çeşitli olması için onu zorlamayın.
- İletişim kurmaya çalışırken konuşmasının bitmesini bekleyip bireyin üzerinde zaman baskısı yaratmamalısınız. Ona konuşması için süre tanımanız iletişiminizi de güçlendirecektir. Terapi sürecine başlamadıysanız veya başında iseniz konuşmadaki sesleri yanlış ve eksik kullanmasını normal karşılayın.
- Çocuğunuzun sizin desteğinizi aldığını hissetmesi çok önemlidir. İletişim kurması için motive etmeniz ve başarısızlık hissi yaratacak tutumlarda bulunmamaya çalışın.
- Mutlaka bu süreçte bir dil ve konuşma terapistinden destek almalısınız. Terapi seanslarını aksatmamak, terapi sürecini ev ödevleriyle desteklemek çocuğunuzun daha rahat bir iletişim kurmasını sağlayacaktır. Tüm bu süreçlerde çocuğunuzun yaşadığı durumun farkında olmanız ve onu zorlamamanız sürecin daha kolay geçmesini sağlayacaktır.